...

Introductie

In het studiejaar 2022–2023 wordt voor de tiende maal de opleiding Dirigent Licht Vocaal (DLV) gegeven. Op 21 zaterdagen krijgen dirigenten les in o.a. dirigeertechniek, muziekgeschiedenis, repetitietechniek, repertoirekennis, partituurspel, analyse en stemvorming. De opleiding is bedoeld voor gevorderde amateurdirigenten die al ruime ervaring hebben met koren in de lichte muziek, voor studenten die aan het conservatorium studeren en voor musici die al een conservatoriumstudie hebben afgerond en zich verder willen ontwikkelen in de lichte vocale muziek. Het repertoire dat aan bod komt bij de DLV omvat onder andere pop, jazz, gospel, musical en wereldmuziek.

...

DLV

De DLV

De opleiding wordt georganiseerd door BALK, de korenbond voor groepen die lichte muziek zingen.

De dlv is een door KunstKeur erkende opleiding. Bij afronding van de opleiding krijgen de deelnemers een diploma, waaraan adviestarieven voor dirigenten zijn verbonden.

Docenten

De drie vaste docenten van de dlv zijn Tijs Krammer, Marieke Snijders en Hans van den Brand.

Tijs Krammer is cursusleider van de DLV en hij neemt de meeste lessen voor zijn rekening. Hij studeerde klassieke koordirectie aan het conservatorium van Den Haag bij Jos van Veldhoven. Hij was zanger bij de a capella popgroep Montezuma’s Revenge. Hij schreef diverse boeken over koordirectie. Hij is veelgevraagd arrangeur en was oprichter van bekende prijswinnende close harmony-groepen, zoals Be Sharp! en Leeuwenhart, en hij geeft nu onder andere leiding aan de vocal group Twelve. Bij Balk is hij tevens docent van de arrangeercursus.

Marieke Snijders is de zangdocent van de opleiding. Zij neemt onderwerpen als stemvorming en inzingen voor haar rekening en geeft de studenten tevens individueel zangles. Zij is in de DLV ongeveer de helft van de bijeenkomsten aanwezig. Marieke studeerde zang en piano lichte muziek aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en studeerde in 2000 af in beide richtingen. Zij speelde in muziektheatervoorstellingen van o.a. de Theatercompagnie, Courage en Orkater.

Hans van den Brand is docent van de opleiding en hij neemt een viertal bijeenkomsten voor zijn rekening. Hans studeerde schoolmuziek, piano en koordirectie aan het Fontys Conservatorium Tilburg. Hij was dirigent van het Fontys Jazz Choir op, waarmee hij in 2009 EO Korenslag won. Hij is verbonden aan de opleiding docent muziek aan het Tilburgs Conservatorium en het Amsterdams Conservatorium.

Workshops

Naast de drie vaste docenten geven vier gastdocenten workshops, die ook toegankelijk zijn voor geïnteresseerden van buiten. De gastdocenten voor 2022-2023 zijn Merel Martens, Panda van Proosdij, Ruben Smits en Rohan Poldervaart (onder voorbehoud).

Stage

Tijdens de opleiding volg je als student een korte stage bij een toonaangevend Nederlands koor uit de lichte muziek.

Afsluiting

Voor het examen maak je drie werkstukken: een analyse van een bestaand arrangement, een avondvullend concertprogramma en een vocaal werkplan. De opleiding wordt afgesloten met een examenconcert waarin je een kort concertje geeft met een eigen groep.

Ervaringen

Ervaringen van studenten

De DLV vindt eens in de twee jaar plaats. In de eerste jaren was dat in het Fontys Conservatorium in Tilburg. In 2004 en 2006 behaalden daar respectievelijk 18 en 11 studenten het examen. Sinds 2007 wordt de opleiding in Utrecht (of in de omgeving daarvan) gehouden. In 2008, 2010, 2012, 2014, 2016 en 2018 hebben daar respectievelijk 14, 11, 7, 15, 6 en 13 studenten het examen gedaan. Hieronder staan ervaringen van studenten uit afgelopen jaren.


“Ik vond de dlv inspirerend, uitdagend en veelzijdig. In rap tempo zijn er ontzettend veel verschillende kanten van het vak belicht en hebben we veel met elkaar kunnen oefenen. Doordat er daarnaast ook ruimte was voor eigen inbreng en individuele behoefte kon elke dirigent op zijn of haar niveau aangesproken en uitgedaagd worden. We hebben als groep veel van elkaar geleerd, met elkaar kunnen sparren en ervaringen uitgewisseld. Heel waardevol om op die manier regelmatig collega’s te zien en te spreken. Ik heb er een hoop goede contacten aan overgehouden!”

“De docenten hebben mij verder geholpen in mijn ontwikkeling als dirigent en hebben mij het vertrouwen gegeven om grotere uitdagingen aan te gaan. Ik beveel de dlv sterk aan voor iedereen die verdere stappen wil maken als dirigent en een jaar lang ondergedompeld wil worden in alles wat er bij het dirigeren van een koor komt kijken.”

Susanne van Althuis, student DLV 2017-2018, en dirigent van o.a. Vocal Vision

Na mijn conservatoriumstudie jazz & pop zang rolde ik eigenlijk per toeval het dirigeervak in. Na ruim twee jaar werkzaam te zijn geweest als dirigente, vond ik het in 2015 hoog tijd worden om ook voor het dirigeervak een officieel diploma te halen. Daarom besloot ik om de opleiding Dirigent Licht Vocaal te volgen.

Tijdens de opleiding ben ik echt gegroeid als dirigente. Niet alleen door de zeer ervaren docenten, die de tijd namen om elke student de tips te geven die hij of zij nodig had, maar ook zeker door mijn medestudenten. We hadden een diverse groep, bestaande uit beginnend dirigenten zoals ik, maar ook uit mensen die al jaren in het vak zaten. Iedereen had echter nog dingen te leren: waar de één vooral coaching nodig had op het gebied van slagtechniek, had de ander meer moeite met repetitietechniek, pianospel, zangtechniek of de sociale kant van het vak. Door naar elkaar te kijken, elkaar feedback te geven en de tips te horen die de docenten ieder gaven, hebben we enorm van elkaar kunnen leren. Kortom: een zeer inspirerend jaar waarna ik mezelf nu, naast zangeres, ook officieel dirigente mag, en durf te noemen!

Marije Peters, student DLV 2015-2016, en dirigent van o.a. Divina

Ik zou de opleiding DLV omschrijven als uitdagend, ook voor conservatorium-afgestudeerden. De manier waarop de stof wordt uitgelegd, de ruimte die er is om kwesties in het werkveld te bespreken en de wijze waarmee Tijs de professionaliteit overbrengt aan zijn studenten zijn zeer prettig. Daarbij waren de zanglessen van Marieke ook verrassend vernieuwend.

Het was een bijzonder jaar waarbij niet alleen kennis is opgedaan, maar waar ook vriendschappen zijn gesloten. Op een zeer natuurlijke wijze is er in een jaar tijd veel netwerk bijgekomen, wat een fantastische carrièrestart is.

Nyanda van Dijk, student DLV 2013-2014, en o.a. dirigent van Amazing

De Opleiding Dirigent Licht Vocaal biedt een verdieping in het complexe vakgebied van een dirigent. Als student wordt je uitgedaagd om je te ontwikkelen in zowel slagtechniek, repetitietechniek, solfège, zang, pianospel en de sociale kant van het vak. Wanneer jij jezelf als dirigent licht vocaal wilt presenteren, is deze opleiding aan te bevelen.

Caroline Grasmeijer, student DLV 2013-2014, dirigent van Vocal Group Utrecht en het Utrecht Gospel Choir

De opleiding DLV heb ik als bijzonder inspirerend ervaren. Ik vond de docenten zeer kundig, prettig, eerlijk en direct. De lessen en workshops waren leerzaam omdat het goed aansloot op mijn persoonlijke situatie en op de dagelijkse koorpraktijk. Ik vond het aanbod volledig en breed van opzet. Er was bovendien veel ruimte voor eigen inbreng. En omdat ik gestimuleerd werd een organiserende houding aan te nemen, heb ik het gewenste uit de opleiding gehaald. Kortom: door alle bagage van de opleiding DLV sta ik zekerder en professioneler voor mijn koren!

Fenneke Bouwman, student DLV 2011-2012, dirigent van NU-Vocaal uit Groningen en vocal group Voix-la! uit Zuidlaren

Ervaringen van studenten van de DLV vóór 2011 vind je hier.

...

Onderwerpen

Onderwerpen

Er wordt nogal wat gevergd van een dirigent. Je moet een goede dirigeertechniek hebben, vlot kunnen repeteren, een uitstekend gehoor hebben en je repertoire kennen. Je moet mooi kunnen zingen, op de piano kunnen begeleiden en prachtige programma’s maken. Daarnaast moet je kunnen inspireren en motiveren, met een groep overweg kunnen en leiding kunnen geven aan een combo of band. En als het meezit, kun je dan ook nog arrangeren, weet je subsidies aan te boren en zie je er op het podium charismatisch uit.

DLV-examen  50In een opleiding voor koordirigent moet er dus een scala aan theoretisch en praktische onderwerpen aan bod komen. De DLV is daarom opgedeeld in zeven blokken waarin theoretische deelgebieden van het dirigeren centraal staan en is er aandacht voor drie basisvaardigheden. De student wordt gestimuleerd zich zo breed mogelijk te ontwikkelen en ook na de opleiding door te blijven leren.

Theorie

De zeven theoretische onderwerpen in de opleiding zijn als volgt:

Blok 1 Slagtechniek
Blok 2 Geschiedenis en stijlen
Blok 3 Repetitietechniek
Blok 4 Zangmethodiek en koorvorming
Blok 5 Programmeren en plannen
Blok 6 Arrangeren
Blok 7 De sociale kant

Er is een overzicht met de onderwerpen per bijeenkomst en een gedetailleerd overzicht waarin de deelonderwerpen staan en de literatuur die bij die onderwerpen hoort.

Basisvaardigheden

In elke les train je drie basisvaardigheden:

  • Gehoortraining. Hierin ga je onder andere intervallen en akkoorden benoemen, en melodische dictees noteren.
  • Slagtechniek. Je doet oefeningen om de slagfiguren je eigen te maken en de onafhankelijkheid van de handen te vergroten.
  • Partituurspel. Je leert arrangementen spelen die genoteerd staan in vier of meer balken.

Practicum

Aan het eind van elke bijeenkomst is er een practicum. De deelnemers vormen daarvoor samen een koor en om beurten geven de studenten daar leiding aan.

Bijeenkomsten

Bijeenkomsten

De lessen vallen op 21 zaterdagen in de periode oktober 2022 tot juni 2023, verdeeld in zeven blokken van telkens drie bijeenkomsten. In elk blok staat een ander theoretisch onderwerp centraal. De data zijn als volgt (onder voorbehoud):

Blok 1 1 oktober, 8 oktober en 22 oktober 2022
Blok 2 12 november, 19 november en 26 november 2022
Blok 3 14 januari, 21 januari en 28 januari 2023
Blok 4 4 februari, 11 februari en 18 februari 2023
Blok 5 4 maart, 11 maart en 18 maart 2023
Blok 6 8 april, 15 april en 22 april 2023
Blok 7 13 mei, 20 mei en 27 mei 2023
Afsluiting 10 juni 2023

Workshops

In de laatste bijeenkomst van blok 4 t/m 7 zijn er van 13.00 tot 15.30 uur workshops door gastdocenten. In de DLV van 2022-2023 zijn de workshops als volgt (onder voorbehoud):

  • Zaterdag 22 April 2023: Panda van Proosdij
  • Datum Later in te vullen: Merel Martens
  • Datum later in te vullen: Ruben Smits
  • Datum Later in te vullen: Rohan Poldervaart

De workshops zijn ook toegankelijk voor geïnteresseerden die niet deelnemen aan de gehele DLV.

Opbouw van de bijeenkomsten

DLV-examen 11De bijeenkomsten duren van 10.00 tot 15.30 uur. Elke bijeenkomst is als volgt ingedeeld (tenzij er in de middag een workshop is):

10.00‑10.15 Inzingen
10.15‑11.30 Theoretisch gedeelte
11.30‑11.45 Gehoortraining
         Lunchpauze
12.15‑12.30 Slagtechniekoefeningen
12.30‑13.15 Theoretisch gedeelte
13.15‑13.30 Partituurspel
         Theepauze
13.45‑15.30 Practicum

Individuele zanglessen

De zangdocent is ongeveer de helft van de bijeenkomsten aanwezig. Zij verzorgt dan het inzingen en in de rest van de bijeenkomst geeft zij individueel zangles aan de studenten. Verder geeft zij in het blok over koorvorming een aantal theoretische lessen over zangtechniek, de bouw van de stem en veelvoorkomende vocale problemen.

Locatie

De bijeenkomsten van de opleiding vinden plaats op het Theater aan de Slinger, Slinger 40, in Houten.

...

Literatuur en arrangementen

Literatuur en arrangementen

Boeken

In de DLV werk je uit twee boeken:

  • Tipboek muziek op papier. Een handzaam boekje over muziektheorie, geschreven in een prettige, eigentijdse stijl, waarbij de lichte muziek ook de nodige aandacht krijgt. Prijs ongeveer 15 euro.
  • Tipboek zang. Een boek uit dezelfde serie, met objectieve en praktische informatie over de stem en over stemvorming, waarbij er recht wordt gedaan aan verschillende benaderingen van dit complexe onderwerp. Prijs ongeveer 15 euro.

Reader

DLV-examen  13Naast bovenstaande boeken werken we met een reader waarin hoofdstukken staan uit de volgende boeken:

  • John Bertalot: How to be a successful choir director.
  • Imogen Holst: Conducting a choir. A guide for amateurs.
  • Jimmy Joyce: Scoring for voice. A guide to writing vocal arrangements.
  • Brock McElheran: Conducting technique for beginners and professionals.
  • Carl Strommen: The contemporary chorus. A director’s guide for the jazz-rock choir.
  • Steve Zegree: The complete guide to teaching vocal jazz.

Arrangementen

In de opleiding komen in het practicum de volgende arrangementen aan bod (onder voorbehoud):

Blok 1 Fields of gold (Sting; arr.: Phillip Lawson)
Breakaway (Kelly Clarkson; arr.: Alan Billingsley)
Blok 2 Danny boy (volksmuziek; arr.: Darmon Meader)
Hold back the river (James Bay; arr.: Roger Emerson)
Blok 3 Come in and stay awhile (Rhonda Polay)
Superstition (Stevie Wonder; arr.: Paul Langford)
Blok 4 Ezekiel saw the wheel (Kirby Shaw)
Say something (Justin Timberlake; arr.: Mac Huff)
Blok 5 Waltz for Debby (jazz standard; arr.: Peder Karlsson)
Photograph (Ed Sheeran; arr.: Mark Brymer)
Blok 6 Blackbird (The Beatles; arr.: Daryl Runswick)
Photograph (Ed Sheeran; arr.: Mark Brymer)
Blok 7 Small talk (Anders Edenroth)
Mirrors (Justin Timberlake; arr.: Mac Huff) 

Deze reader en de partituren krijg je een aantal weken voor de aanvang van de opleiding digitaal toegestuurd. Op verzoek kan Balk de reader en de partituren voor je kopiëren; de kosten daarvan zijn dan 30 euro.

Toetsen, stage en werkstukken

Toetsen, stage en werkstukken

Toetsen

Tijdens de opleiding doe je twee toetsen:

  • Aan het eind van het derde blok krijg je de theoretische ‘Tussentoets’. Daarin laat je zien dat je de stof beheerst die is behandeld in de bijeenkomsten en dat je de daarbij behorende literatuur hebt gelezen.
  • Aan het eind van het vierde blok doe je de ‘Vaardigheidstoets’. Daarin laat je de vooruitgang zien die je hebt geboekt op een specifieke vaardigheid.

Op de toetsen-pagina staat meer informatie over de toetsen.

Stage

DLV-examen  28Ergens in de maanden januari-maart loop je een korte stage bij een toonaangevend koor in de lichte muziek en bij de dirigent daarvan. De organisatie van de opleiding heeft contact met een twintigtal koren en dirigenten die zich daarvoor beschikbaar stellen. In de stage woon je drie repetities bij, zing je een keer in en repeteer je een keer een half uur met het koor. Op de stage-pagina staat nauwkeuriger beschreven hoe de stage in zijn werk gaat.

Werkstukken

In de tweede helft van de opleiding maak je drie werkstukken:

  • Een Analyse van een arrangement. Daarin beschrijf je de vorm, de harmonische opbouw en de arrangeerwijze van een bestaand arrangement.
  • Een Programma voor een avondvullende voorstelling. Je kiest daarin ongeveer 20 nummers die samen een boeiend concert vormen over een bepaald thema.
  • Een Vocaal werkplan. Je beschrijft daarin hoe je in vier achtereenvolgende repetities stapsgewijs kunt werken aan een specifiek vocaal aspect van je koor.

Op de werkstukken-pagina staat in details beschreven waar je werkstukken aan moeten voldoen.

...

Examen

Examen

Als je alle onderdelen van de opleiding hebt afgerond, mag je deelnemen aan het examen.

Op het examen voer je drie nummers uit met een eigen koor of groep. Je kunt daarvoor één van je eigen koren vragen, maar je wordt ook gestimuleerd om voor de gelegenheid een ad hoc-ensemble samen te stellen. (Dat wellicht een hoger niveau heeft dan je eigen koren.)

Elke student neemt een eigen koor mee voor het examen. Alle zangers worden uitgenodigd om ook de andere examens bij te wonen. Op die manier is er een flink publiek en daarmee wordt het examen een feestelijke dag voor zowel dirigenten als zangers. Het examen vindt plaats op 10 juni 2023 in het Akoesticum in Ede.

In de examenregeling staat meer informatie over het verloop van het examen en waar je daarbij aan moet voldoen.

Praktische informatie

Praktische informatie

Locatie

De bijeenkomsten worden gehouden in het Theater aan de Slinger, De Slinger 40, in Houten (onder voorbehoud). Dit theater ligt op twee minuten lopen vanaf het station Houten.

Studiedruk

Het totaal aantal contacturen van de bijeenkomsten en stage is ongeveer 120 uur. Daarnaast worden de deelnemers geacht ongeveer evenveel uren te besteden aan zelfstudie. De opleiding vergt dus in totaal ongeveer 240 uur.

Kosten

DLV-examen  3Deelname aan de opleiding inclusief workshops kost € 995,– (of € 945,– voor een BALK-lid). De workshops zijn ook voor buitenstaanders toegankelijk; het bijwonen van één workshop kost € 30,–.

Het is ook mogelijk als hospitant de opleiding bij te wonen. Deelname kost dan € 545,– (of € 495,– voor een BALK-lid). Je mag dan alle groepslessen bijwonen en meezingen bij het practicum. Je krijgt dan echter geen zangles, bij de lessen krijg je geen beurten en je doet geen examen.

Informatie en inschrijving

De coördinatie van de opleiding is in handen van BALK. Inschrijven kan bij Léontine van Duin, mailadres administratie@balknet.nl, tot uiterlijk 1 september 2022. Het minimum aantal deelnemers voor de opleiding is vijf en het maximum is vijftien.

Toelatingstest

Voor de DLV moet je een toelatingstest doen. De toelatingen worden gehouden op 17 september 2022 (onder voorbehoud).

In de test laat je zien dat je voldoende kennis hebt van muzikale begrippen, voldoende piano kunt spelen en voldoende zangtechniek hebt. De test wordt gedaan aan de hand van twee pagina’s van ‘And so it goes’, gearrangeerd door Bob Chilcott.

Van de kandidaat wordt het volgende gevraagd:

  • Alle partijen uit dit fragment op een expressieve wijze te kunnen voorzingen.
  • De sopraan en de bas samen op piano in tempo te kunnen spelen.
  • Elk willekeurige samenklank uit het arrangement op de piano te kunnen aanslaan.
  • Alle akkoorden uit het fragment te kunnen benoemen.

Los van de partituur wordt het volgende van de kandidaat gevraagd:

  • Het aan kunnen geven van de eenvoudige drieklank (bijvoorbeeld f-a-c of c-e-g) vanaf de stemvork.